سواد رسانه ای - اخبار جعلی و مهندسی شده

سواد رسانه‌ای" (Media Literacy) در یک تعریف کلی عبارت است از یک نوع درک متکی بر مهارت که  براساس آن می‌توان انواع رسانه‌ها و انواع تولیدات آن‌ها را شناخت و از یکدیگر تفکیک و شناسایی کرد.
سواد رسانه‌ای می‌تواند به مخاطبان رسانه‌ها بیاموزد که از حالت انفعالی و مصرفی خارج شده و به معادله متقابل و فعالانه‌ای وارد شوند که در نهایت به نفع خود آنان باشد. به دیگر سخن، سواد رسانه‌ای کمک می‌کند تا از سفره‌ی رسانه‌ها به گونه‌ای هوشمندانه و مفید بهره‌مند شویم.بخشی از سواد رسانه ای تشخیص اخبار جعلی می باشد.تشخیص اخبار جعلی و مهندسی شده می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، اما با دقت و توجه به چند نکته می‌توانید از افتادن در دام این‌گونه اخبار تا حدودی جلوگیری نمائید. در اینجا چند راه‌کار برای شناسایی اخبار جعلی و مهندسی شده ارائه می دهیم:

1-بررسی منبع خبر:

بررسی کنید که این خبر از کجا آمده و منبع آن چقدر معتبر است. سایت‌ها یا رسانه‌های معروف که پیشینه خوبی در ارائه اطلاعات دقیق دارند، احتمالاً اخبار درست‌تری منتشر می‌کنند.

اگر خبر از منابع ناشناخته یا کم‌اعتبار است، بیشتر شک کنید.

بعضی از سایت‌های جعلی به راحتی شبیه به سایت‌های معتبر ساخته می‌شن. آدرس URL را با دقت بررسی کنید.

2-چک کردن تاریخ خبر:

بعضی اخبار جعلی یا مهندسی شده ممکن است تاریخ‌های قدیمی رو دوباره منتشر کنند یا به طوری دستکاری شده باشند که گمراه‌کننده به نظر برسند.

به تاریخ انتشار خبر توجه کنید و مطمئن بشوید که اطلاعات با زمان حال هماهنگی دارند.

3-بررسی صحت اطلاعات با منابع دیگر:

جستجو کنید که آیا همان خبر در منابع معتبر دیگر هم منتشر شده است یا خیر. اگر خبری فقط در یک منبع یا چند منبع غیر معتبر منتشر شده، احتمال جعلی بودن آن زیاد است.

4-دقت به عنوان و محتوا:

عنوان‌ها و تیترهای اغواگرانه معمولاً برای جذب توجه و جلب کلیک طراحی می‌شوند. این‌گونه عناوین ممکن است حقیقت را تحریف کنند.

متن خبر را با دقت بخوانید. اگر متن حاوی اطلاعات غلو شده، اغراق‌آمیز یا بی‌پایه و اساس باشد، احتمالاً جعلی است.

5-بررسی نویسنده یا خبرنگار:

به نویسنده یا خبرنگار خبر توجه کنید. اگر نویسنده شناخته‌شده و معتبر نباشد، احتمال جعلی بودن خبر بیشتر است.

در صورتی که نویسنده بی‌نام یا غیر شناخته باشد، می‌توانید با جستجو در اینترنت اطلاعات بیشتری در مورد او پیدا کنید.

6-توجه به تصاویر و ویدیوها:

تصاویر و ویدیوها ممکن است دستکاری شده یا از زمینه‌های دیگر به‌طور نادرست استفاده بشود.

مطمئن شوید که تصاویر با متن خبر همخوانی دارند. بعضی اخبار جعلی تصاویر مربوط به موضوعات دیگر را همراه با اخبار نادرست منتشر می‌کنند.

7-جستجو برای نشانه‌های دستکاری و اشتباهات تایپی:

گاهی اوقات اخبار جعلی دچار اشتباهات تایپی یا نگارشی هستند که در منابع معتبر کمتر دیده می‌شود.

اگر خبر بسیار ضعیف نوشته شده باشد یا گویش آن با سبک نوشتاری حرفه‌ای و رسمی متفاوت باشد، ممکن است نشانه‌ای از جعلی بودن آن باشد.

8-بررسی میزان واکنش اجتماعی به خبر:

اخبار جعلی معمولاً واکنش‌های شدیدی از جانب کاربران شبکه‌های اجتماعی ایجاد می‌کنند. بررسی کنید که آیا دیگران در مورد صحت خبر سوال دارند یا این که در حال شکایت از آن هستند.

9-بررسی داده‌ها و آمارها:

اگر خبری از آمارها و داده‌ها استفاده می‌کند، مطمئن بشوید که این اطلاعات دقیق و معتبر باشند. از منابع معتبر مانند گزارش‌های رسمی، دانشگاه‌ها یا سازمان‌های تحقیقاتی برای بررسی صحت داده‌ها استفاده نمائید.

10-استفاده از ابزارهای آنلاین و سایت‌های بررسی حقیقت:

در ایران "خبرگزاری‌های رسمی" مانند ایسنا، فارس، مهر، و ایلنا که معمولاً اخبار دقیق‌تری ارائه می‌دهند و به خاطر اعتبارشان در ارائه اطلاعات شناخته شده‌اند می توانند منبع معتبری برای یک خبر باشند.

به طور کلی، دقت و توجه به جزئیات و استفاده از چندین منبع معتبر برای بررسی اطلاعات، شما را در مقابله با اخبار جعلی و مهندسی شده کمک خواهد کرد.